“บ้านเล็กในป่าใหญ่” โครงการพระราชดำริของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง สะท้อนพระวิสัยทัศน์ยั่งยืน ที่ผสานคนกับป่า สร้างชีวิตใหม่ให้ราษฎรและปกป้องทรัพยากรธรรมชาติ
โครงการ “บ้านเล็กในป่าใหญ่” เป็นโครงการตามพระราชดำริของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ราษฎรที่ยากไร้ที่สมัครใจสามารถเข้ามาอยู่อาศัยและทำกินในพื้นที่ป่า โดยส่งเสริมให้คนอยู่ร่วมกับป่าอย่างยั่งยืน พร้อมกันนี้ยังเป็นการอนุรักษ์ ฟื้นฟูทรัพยากรป่าไม้ และยกระดับคุณภาพชีวิตของราษฎรให้ดีขึ้น
เมื่อเดือนมิถุนายน 2535 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จพระราชดำเนิน เยี่ยมประชาชน บ้านทันสมัย ตำบลมหาชัย อำเภอปลาปาก จังหวัดนครพนม ทรงพบว่าประชาชน บ้านทันสมัย และหมู่บ้านใกล้เคียง มีความยากจน และบางส่วนบุกรุกเข้าไป แผ้วถางป่า และตัดไม้ขาย ในเขตป่าสงวนแห่งชาติโพนสว่าง ดังนั้น พระองค์จึงทรงมีพระราชเสาวนีย์ ให้จัดตั้งโครงการส่งเสริมศิลปาชีพขึ้น ที่บ้านทันสมัย อำเภอปลาปาก จังหวัดนครพนม
โดยมีประชาชน จากหมู่บ้านต่างๆ ใน ตำบลมหาชัย เข้าร่วมเป็นสมาชิก จำนวน 11 หมู่บ้าน พร้อมทั้งมีพระราชดำริ ในเรื่องการอนุรักษ์ป่าต้นน้ำลำธาร การจัดประชาชนที่อยู่โดยรอบ และภายในป่าสงวนแห่งชาติโพนสว่าง เข้ามาจัดระเบียบให้อยู่กัน เป็นกลุ่มๆ โดยรอบ ป่าสงวนแห่งชาติโพนสว่าง พร้อมทั้งทำการส่งเสริมอาชีพเพิ่มเติม ให้กับประชาชนที่อยู่รอบ ป่าสงวนแห่งชาติโพนสว่าง ให้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น มีรายได้เพียงพอ ต่อการเลี้ยงครอบครัว เพื่อที่จะหยุด การบุกรุกทำลายป่า และช่วยดูแลรักษาป่าไม้ ให้คงสภาพสมบูรณ์ดังเดิม ซึ่งจากพระราชดำริดังกล่าว พระองค์ทรงได้จัดตั้ง เป็นโครงการขึ้น โดยพระราชทานชื่อ โครงการว่า “โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่”
วัตถุประสงค์หลัก
- ให้ที่ดินทำกิน: จัดหาที่ดินทำกินที่ถาวรและเหมาะสมให้กับราษฎรยากไร้
- ส่งเสริมการอยู่ร่วมกับป่า: ศึกษาและพัฒนารูปแบบที่ทำให้คนสามารถอยู่ร่วมกับป่าได้อย่างกลมกลืน ไม่ทำลายป่า
- อนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากร: ฟื้นฟูสภาพป่าต้นน้ำให้สมบูรณ์
- พัฒนาคุณภาพชีวิต: พัฒนาคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ของราษฎรให้ดีขึ้น
- สร้างอาชีพ: ส่งเสริมอาชีพที่มั่นคงและยั่งยืน
ปัจจุบันมีโครงการตั้งอยู่ในหลายพื้นที่ เช่น ดอยผ้าห่มปก จังหวัดเชียงใหม่, บ้านหนองห้า จังหวัดพะเยา และจังหวัดอื่นๆ
ตัวอย่างโครงการ
- โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ดอยผ้าห่มปก จังหวัดเชียงใหม่: เป็นโครงการที่นักท่องเที่ยวสามารถเยี่ยมชมวิถีชีวิตชนเผ่า เลือกซื้อของที่ระลึก และพักแรมในพื้นที่ได้
- โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่บ้านหนองห้า จังหวัดพะเยา: เป็นโครงการที่ตั้งขึ้นจากความห่วงใยของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ ที่ทรงเห็นปัญหาการบุกรุกป่าและปัญหายาเสพติดในพื้นที่ชายแดน
- โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ตามพระราชดำริบ้านน้อมเกล้า จังหวัดยโสธร: เป็นโครงการที่ช่วยเหลือราษฎรผู้ร่วมพัฒนาชาติไทย (ผกค.) ที่ได้ออกมามอบตัวและต้องการที่ดินทำกิน