8 พฤศจิกายน “วันผังเมืองโลก” (World Town Planning Day) ปี 2568 ชูวาระ “City in Nature” เพื่อสร้างเมืองที่ยั่งยืน และพร้อมรับมือวิกฤตสภาพภูมิอากาศ นักผังเมืองมุ่งใช้แนวทาง Nature-Based Solutions และการพัฒนา “เมืองซับน้ำ” เพื่อเป็นเกราะป้องกันภัยพิบัติ
หัวใจสำคัญของการพัฒนาที่ยั่งยืนเริ่มต้นที่ “แผน” ที่ดี วันที่ 8 พฤศจิกายนของทุกปี จึงถูกกำหนดให้เป็น “วันผังเมืองโลก” วันสำคัญที่นักผังเมืองและสาธารณชนทั่วโลกมาร่วมกันเฉลิมฉลอง และตระหนักถึงพลังของการวางผังเมืองและชุมชน ที่ช่วยสร้างสรรค์พื้นที่อยู่อาศัยที่น่าอยู่ มีความเท่าเทียม และพร้อมรับมือกับความท้าทายในอนาคต
ประวัติความเป็นมา: จากบัวโนสไอเรสสู่เวทีโลก
“วันผังเมืองโลก” หรือ World Town Planning Day ก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2492 (ค.ศ. 1949) โดย ศาสตราจารย์คาร์ลอส มารีอา เดลล่า เปาเลร่า (Professor Carlos María della Paolera) แห่งมหาวิทยาลัยบัวโนสไอเรส ประเทศอาร์เจนตินา
เป้าหมายหลัก คือการส่งเสริมให้สาธารณชนและนักวิชาชีพ ให้ความสนใจในงานผังเมืองและชุมชน ทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับโลก โดยเน้นย้ำถึงความสำคัญของการวางแผนที่คำนึงถึงมิติทางสังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อมอย่างรอบด้าน ปัจจุบัน วันสำคัญนี้ได้รับการเฉลิมฉลองในกว่า 30 ประเทศทั่วโลก
ความสำคัญของการผังเมือง: ไม่ได้มีแค่การจัดระเบียบพื้นที่
หลายคนอาจมองว่าการผังเมืองเป็นเพียงการกำหนดเขตการใช้ประโยชน์ที่ดิน แต่ในความเป็นจริงแล้ว การวางผังเมือง คือกระบวนการกำหนดทิศทางเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนอย่างยั่งยืน โดยมีบทบาทสำคัญในการแก้ปัญหาและความท้าทายระดับโลกหลายประการ
- สร้างเมืองที่น่าอยู่และยืดหยุ่น (Livable and Resilient Cities): ผังเมืองที่ดีช่วยจัดสรรพื้นที่ให้เกิดความสมดุลระหว่างที่อยู่อาศัย พื้นที่ทำงาน พื้นที่สีเขียว และโครงสร้างพื้นฐาน ทำให้เกิดชุมชนที่มีชีวิตชีวาและสามารถปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงได้
- รับมือกับวิกฤตสภาพภูมิอากาศ (Climate Crisis): ผังเมืองสมัยใหม่เน้นการออกแบบเมืองเพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก การจัดการน้ำท่วมและภัยแล้ง การส่งเสริมการขนส่งสาธารณะที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และการเพิ่มพื้นที่สีเขียวเพื่อลดความร้อนในเมือง (Urban Heat)
- การจัดการทรัพยากรอย่างยั่งยืน: ผังเมืองช่วยควบคุมการขยายตัวของเมืองอย่างเหมาะสม เพื่ออนุรักษ์พื้นที่เกษตรกรรม พื้นที่ธรรมชาติ และทรัพยากรที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต
- ส่งเสริมความเท่าเทียม (Equity and Inclusion): การวางแผนที่ดีช่วยให้มั่นใจว่าประชาชนทุกคนสามารถเข้าถึงที่อยู่อาศัย บริการสาธารณะ การศึกษา และโอกาสทางเศรษฐกิจได้อย่างเท่าเทียมกัน
“วันผังเมืองโลก” ในประเทศไทย
กรมโยธาธิการและผังเมือง รวมถึงสมาคมวิชาชีพนักผังเมืองในประเทศไทย มักใช้โอกาสนี้ในการจัดงานสัมมนาทางวิชาการและกิจกรรมต่างๆ เพื่อส่งเสริมความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับงานผังเมือง โดยเฉพาะประเด็นที่สอดคล้องกับวาระสำคัญของประเทศและของโลก เช่น:
- เมืองเพื่อการรองรับวิกฤตภูมิอากาศ (Urban Solution for Climate Crisis)
- วาระใหม่แห่งการพัฒนาเมือง (New Urban Agenda)
- การน้อมนำศาสตร์พระราชา “การพัฒนาภูมิสังคม” ในการจัดทำ “ผังภูมิสังคมชุมชน”
กิจกรรมเหล่านี้เป็นการเน้นย้ำว่า การผังเมืองไม่ใช่เรื่องของภาครัฐเท่านั้น แต่เป็นเรื่องที่ทุกภาคส่วน ทั้งประชาชน ภาคเอกชน และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ควรมีส่วนร่วมในการกำหนดอนาคตของชุมชนของตนเอง
วันผังเมืองโลก 2568
หัวข้อหลักที่ “วันผังเมืองโลก” (World Town Planning Day) ประจำปี พ.ศ. 2568 (ค.ศ. 2025) ให้ความสำคัญคือ การบูรณาการธรรมชาติเข้ากับเมืองเพื่อรับมือกับวิกฤตสภาพภูมิอากาศ และการตอกย้ำถึงบทบาทของการวางผังเมืองในการจัดหาที่อยู่อาศัยที่ยั่งยืน
การวางผังเมือง คือการ “วางแผนอนาคต” ของคนรุ่นต่อไปให้มีความสุขภายใต้ข้อจำกัดของโลก การเฉลิมฉลองวันผังเมืองโลกจึงเป็นเครื่องเตือนใจให้เราทุกคนตระหนักถึงพลังของการวางแผนที่รอบคอบ เพื่อสร้างสรรค์โลกที่เราอยากให้ลูกหลานของเราอาศัยอยู่