ร่วมย้อนรอยความสำคัญของ 26 ธันวาคม “วันคุ้มครองสัตว์ป่าแห่งชาติ” พร้อมทำความรู้จักกับ 20 รายชื่อสัตว์ป่าล้ำค่าที่หาดูได้ยากยิ่งและควรค่าแก่การรักษาไว้ให้ถึงที่สุด
เนื่องในโอกาสวันที่ 26 ธันวาคม ของทุกปี ซึ่งตรงกับ “วันคุ้มครองสัตว์ป่าแห่งชาติ” ถือเป็นวาระสำคัญที่คนไทยจะได้ตระหนักถึงคุณค่าของทรัพยากรสัตว์ป่าที่เหลืออยู่ และรำลึกถึงจุดเริ่มต้นของการอนุรักษ์อย่างเป็นรูปธรรมในประเทศไทย
26 ธันวาคม: คืนลมหายใจให้พงไพร วันคุ้มครองสัตว์ป่าแห่งชาติ
ในอดีตประเทศไทยเคยได้ชื่อว่าเป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยผืนป่าและสัตว์พรรณนานับชนิด แต่เมื่อความเจริญรุกคืบและการล่ามีมากขึ้น สัตว์ป่าหลายชนิดเริ่มสูญพันธุ์และลดจำนวนลงอย่างน่าตกใจ จนนำมาสู่การกำหนดวันสำคัญนี้ขึ้น
จุดเริ่มต้นและประวัติความเป็นมา
ย้อนกลับไปเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2503 สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (สมเด็จย่า) ขณะทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ได้ทรงลงพระนามาภิไธยเหนือร่างพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2503
กฎหมายฉบับนี้ถือเป็น “ธรรมนูญฉบับแรก” ของการคุ้มครองสัตว์ป่าในเมืองไทย ซึ่งทำให้การล่าและการครอบครองสัตว์ป่าหายากกลายเป็นเรื่องผิดกฎหมาย ต่อมาคณะรัฐมนตรีจึงได้มติเห็นชอบให้วันที่ 26 ธันวาคมของทุกปี เป็นวันคุ้มครองสัตว์ป่าแห่งชาติ
ทำไมเราต้องคุ้มครองสัตว์ป่า?
- ผู้กระจายเมล็ดพันธุ์: สัตว์อย่าง นกเงือก หรือ ช้าง ช่วยนำพาเมล็ดไม้ไปเติบโตในที่ไกลๆ ทำให้ป่าขยายตัว
- ผู้ควบคุมสมดุล: สัตว์นักล่าอย่าง เสือโคร่ง ช่วยควบคุมจำนวนสัตว์กินพืช ไม่ให้ทำลายพืชพรรณจนเกินพอดี
- ดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์: การมีอยู่ของสัตว์ป่าหายาก สะท้อนว่าผืนป่านั้นยังคงมีความอุดมสมบูรณ์และเกื้อกูลต่อชีวิต
สถานการณ์สัตว์ป่าในปัจจุบัน
แม้เราจะมีกฎหมายที่เข้มแข็งขึ้น (ฉบับล่าสุดคือ พ.ศ. 2562) แต่สัตว์ป่าไทยยังคงเผชิญความเสี่ยง ทั้งจากการบุกรุกที่อยู่อาศัย การล่าเพื่อการค้าผิดกฎหมาย และวิกฤตการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
เราจะช่วยคุ้มครองสัตว์ป่าได้อย่างไร?
- ไม่ซื้อ ไม่กิน ไม่ล่า: ปฏิเสธการบริโภคเนื้อสัตว์ป่าและผลิตภัณฑ์จากซากสัตว์
- ไม่สนับสนุนการทารุณกรรม: หลีกเลี่ยงกิจกรรมท่องเที่ยวที่นำสัตว์ป่ามาแสดงอย่างผิดธรรมชาติ
- ช่วยเป็นหูเป็นตา: หากพบเห็นการลักลอบล่าหรือค้าสัตว์ป่า สามารถแจ้งสายด่วนกรมอุทยานฯ 1362
รายชื่อสัตว์ป่าสงวนของไทย 20 ชนิด
สัตว์ป่าสงวน หมายถึง สัตว์ป่าที่หายากหรือกำลังจะสูญพันธุ์ ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562 มีดังนี้
กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม (สัตว์บก)
- แรด (Rhinoceros) – ปัจจุบันแทบไม่พบในธรรมชาติของไทยแล้ว
- กระซู่ (Sumatran Rhinoceros) – แรดสองนอขนาดเล็กที่สุด
- กูปรี หรือ โคไพร (Kouprey) – อาจสูญพันธุ์ไปแล้วจากป่าไทย
- ควายป่า (Wild Water Buffalo) – แหล่งสุดท้ายอยู่ที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง
- ละมั่ง หรือ ละมั่ง (Eld’s Deer)
- เนื้อทราย (Hog Deer)
- สมัน (Schomburgk’s Deer) – สูญพันธุ์ไปจากโลกแล้ว
- เลียงผา (Serow)
- กวางผา (Chinese Goral)
- แมวลายหินอ่อน (Marbled Cat)
- สมเสร็จ (Tapir)
- เก้งหม้อ (Fea’s Barking Deer)
กลุ่มสัตว์ปีก (นก)
- นกเจ้าฟ้าหญิงสิรินธร (White-eyed River Martin) – พบครั้งแรกที่บึงบอระเพ็ด
- นกแต้วแล้วท้องดำ (Gurney’s Pitta) – เคยเป็นนกที่หายากที่สุดในโลก
- นกพะดง หรือ นกกระเรียนพันธุ์ไทย (Sarus Crane)
- นกชนหิน (Helmeted Hornbill) – (สมาชิกใหม่ล่าสุด ลำดับที่ 20)
กลุ่มสัตว์น้ำและสัตว์ทะเล
- พะยูน หรือ หมูดุด (Dugong)
- วาฬบรูด้า (Bryde’s Whale)
- วาฬโอมูระ (Omura’s Whale)
- เต่ามะเฟือง (Leatherback Turtle)
การที่สัตว์ชนิดใดถูกประกาศให้เป็น “สัตว์ป่าสงวน” หมายความว่าสัตว์ชนิดนั้นมีสถานะวิกฤตอย่างยิ่ง กฎหมายจึงให้การคุ้มครองอย่างเข้มงวดที่สุด โดยห้ามล่า ห้ามครอบครอง หรือค้าขาย (ยกเว้นเพื่อการศึกษาวิจัยหรือเพาะพันธุ์ภายใต้การอนุญาต)