งานวิจัย พบ “ไมโครพลาสติก” บุกรุกกระดูกมนุษย์ อาจรบกวนกระบวนการสร้างและสลายกระดูก ส่งผลให้โครงกระดูกอ่อนแอลง เพิ่มความเสี่ยงต่อการแตกหัก โดยเฉพาะในวัยชราและผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง
ในยุคที่พลาสติกกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน เราเริ่มพบว่า มลพิษจากอนุภาคพลาสติกขนาดจิ๋วไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในน้ำทะเล หรือชายฝั่งเท่านั้น แต่ได้แทรกซึมเข้าไปในร่างกายมนุษย์ได้อย่างไม่น่าเชื่อ โดยเฉพาะในเนื้อเยื่อกระดูก ที่เคยถูกมองว่าเป็นป้อมปราการอันแข็งแกร่ง
งานวิจัยล่าสุดได้เปิดเผยว่า อนุภาคเหล่านี้อาจเป็นตัวการสำคัญที่ทำให้กระดูกของเราสูญเสียความแข็งแรง ส่งผลให้เสี่ยงต่อการหักและโรคกระดูกพรุนมากขึ้น กระดูกของมนุษย์ไม่ใช่โครงสร้างที่ตายตัว แต่เป็นเนื้อเยื่อที่มีชีวิต ซึ่งมีการสร้างใหม่และสลายตัวอย่างต่อเนื่องผ่านการทำงานของเซลล์ต่างๆ เมื่อกระบวนการนี้ถูกแทรกแซงจากปัจจัยภายนอก ความสมดุลจะคลาดเคลื่อน นำไปสู่โครงกระดูกที่เปราะบางและเสี่ยงต่อการบาดเจ็บ
การค้นพบนี้มาจากการรวบรวมข้อมูลจากงานวิจัยถึง 62 ชิ้น โดยทีมนักวิทยาศาสตร์จากบราซิล แคนาดา และฝรั่งเศส ซึ่งตีพิมพ์ในวารสาร Osteoporosis International เมื่อปี 2568 นำโดย ดร.โรดริโก บูอีโน เดอ โอลิเวรา ผู้ดูแลห้องปฏิบัติการศึกษากระดูกและแร่ธาตุในโรคไต (LEMON) คณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ มหาวิทยาลัยรัฐคัมปินัส (FCM-UNICAMP) ประเทศบราซิล ที่มุ่งสำรวจว่า ปัจจัยสิ่งแวดล้อมสมัยใหม่ส่งผลต่อชีววิทยาของกระดูกอย่างไร
“ผลกระทบจากไมโครพลาสติกต่อกระดูกเป็นหัวข้อที่นักวิทยาศาสตร์กำลังให้ความสนใจอย่างใกล้ชิด และไม่ควรมองข้ามเด็ดขาด เช่น จากการทดลองในหลอดทดลองกับเซลล์กระดูก พบว่าอนุภาคเหล่านี้ลดความสามารถในการมีชีวิตของเซลล์ เร่งกระบวนการแก่ตัวของเซลล์ เปลี่ยนแปลงการพัฒนาเซลล์ และกระตุ้นการอักเสบ” ดร.โอลิเวรากล่าว
ไมโครพลาสติกคืออะไร?
ไมโครพลาสติกคืออนุภาคพลาสติกขนาดเล็กกว่าหรือเท่ากับ 5 มิลลิเมตร ซึ่งเกิดจากการแตกสลายของพลาสติกชิ้นใหญ่ เช่น ถุงพลาสติกหรือขวดน้ำ หรือมาจากผลิตภัณฑ์โดยตรง เช่น สครับในเครื่องสำอางหรือเส้นใยสังเคราะห์ในเสื้อผ้า อนุภาคเหล่านี้มีขนาดเล็กมากจนสามารถลอยในอากาศ ลอยน้ำ หรือติดมากับอาหาร ทำให้มนุษย์ได้รับเข้าไปโดยไม่รู้ตัว
ส่วนไขกระดูกคือเนื้อเยื่อนุ่มๆ ภายในโพรงกระดูก ซึ่งเป็นแหล่งผลิตเซลล์เม็ดเลือด และที่พักของเซลล์ต้นกำเนิดหลายชนิด เซลล์เหล่านี้สามารถพัฒนาไปเป็นเซลล์สร้างกระดูก (ออสทีโอเบลสต์) หรือเซลล์ไขมันได้ หากกระบวนการนี้ถูกรบกวน อาจส่งผลกระทบต่อทั้งระบบเลือดและโครงสร้างกระดูก
ผลกระทบของไมโครพลาสติกต่อกระดูก
จากการทบทวนงานวิจัย บทความนี้ชี้ให้เห็นว่า อนุภาคพลาสติกขนาดเล็กสามารถเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของเซลล์ที่เกี่ยวข้องกับความแข็งแรงของกระดูก สัญญาณที่กระตุ้นให้เซลล์กลายเป็นผู้สร้างกระดูกใหม่ลดลง ในขณะที่สัญญาณที่ส่งเสริมการสลายกระดูกเก่าเพิ่มขึ้น ส่งผลให้สมดุลเอียงไปทางเซลล์ออสทีโอคลาสต์ ซึ่งทำหน้าที่กำจัดเนื้อกระดูกเก่า หากเซลล์เหล่านี้ทำงานมากเกินไป เรียกว่าการสลายกระดูก (bone resorption) จะทำให้กระดูกบางลงและเปราะบางตามกาลเวลา
ไมโครพลาสติกเข้าถึงกระดูกได้อย่างไร
นักวิทยาศาสตร์ตรวจพบอนุภาคพลาสติกในเลือดมนุษย์แล้ว โดยการศึกษาหนึ่งวัดระดับพอลิเมอร์ทั่วไป เช่น โพลีเอทิลีนและโพลีสไตรีน ที่ไหลเวียนในอาสาสมัคร นอกจากนี้ ยังพบอนุภาคเหล่านี้ในสมองของมนุษย์ที่เสียชีวิตแล้ว โดยใช้วิธีการตรวจสอบทางเคมี งานวิจัยปี 2568 ระบุว่า ความเข้มข้นในเนื้อเยื่อสมองสูงกว่าตับหรือไต และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในช่วงหลายปีที่ผ่านมา
สำหรับกระดูก การศึกษาล่าสุดยืนยันการมีอยู่ของไมโครพลาสติกในเนื้อเยื่อโครงกระดูกมนุษย์ โดยบันทึกพบในกระดูก กระดูกอ่อน และหมอนรองกระดูกสันหลัง ด้วยระดับสะสมเฉลี่ยหลายสิบอนุภาคต่อกรัม
เนื้อเยื่อพลาสติกทำลายสมดุลได้อย่างไร
เซลล์ที่สัมผัสไมโครพลาสติกสามารถปล่อยสารก่อการอักเสบ ซึ่งรบกวนวงจรการสร้างและซ่อมแซมกระดูกตามปกติ อนุมูลอิสระออกซิเจนที่เพิ่มขึ้นจากความเครียดทางเคมี ยังทำลายเซลล์ที่เกี่ยวข้องกับกระดูก นอกจากนี้ ยังมีผลต่อเซลล์ต้นกำเนิดมีเซนไคมอลในไขกระดูก ซึ่งอาจเบี่ยงเบนจากการสร้างกระดูกไปสู่กระบวนการอื่นเมื่อเจออนุภาคพลาสติกบางประเภท
เหตุใดสิ่งนี้จึงสำคัญต่อการแก่ชราเมื่ออายุมากขึ้นและฮอร์โมนเปลี่ยนแปลง
โครงกระดูกจะเสื่อมลงตามธรรมชาติ ความเครียดจากไมโครพลาสติกอาจทำให้ปัญหานี้รุนแรงยิ่งขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง มูลนิธิโรคกระดูกพรุนนานาชาติ (IOF) คาดการณ์ว่า จำนวนกระดูกสะโพกที่หักจะเพิ่มขึ้นเกือบสองเท่าภายในปี 2593 เมื่อเทียบกับปี 2561 ปัจจัยเสี่ยงใหม่เช่นนี้จึงอาจมีน้ำหนักมหาศาลในระดับประชากรทั้งหมด
ผลการศึกษาในสัตว์และห้องปฏิบัติการ
“ในการทดลองชิ้นนี้ ผลกระทบเชิงลบที่พบนั้นรุนแรงจนทำให้การเจริญเติบโตของโครงกระดูกในสัตว์หยุดชะงัก ซึ่งน่ากังวลอย่างยิ่ง” ดร.โอลิเวรากล่าว
นักวิจัยยังพบว่า อนุภาคเหล่านี้สามารถทะลุลึกเข้าไปในส่วนกระดูก หากกลไกไขกระดูกถูกรบกวน การผลิตเม็ดเลือดและการสร้างกระดูกใหม่ก็อาจได้รับผลกระทบเช่นกัน
พลาสติกเข้าสู่ร่างกายได้อย่างไร
อนุภาคพลาสติกสามารถเข้ามาทางอากาศที่หายใจ น้ำที่ดื่ม หรืออาหารที่กิน เมื่อเข้าไปแล้ว อนุภาคขนาดเล็กจะเดินทางผ่านกระแสเลือดและสะสมในเนื้อเยื่อต่างๆ รวมถึงกระดูก ทำให้ยากต่อการกำจัด
อ้างอิง :