ประชุม 'INC-5.2' โลกจับตา การต่อสู้มลพิษพลาสติก

การประชุม “INC-5.2” คือโอกาสสุดท้ายในการร่างสนธิสัญญาระดับโลก เพื่อต่อสู้กับมลพิษจากพลาสติก ด้วยเป้าหมายครอบคลุมวงจรชีวิตพลาสติกตั้งแต่การผลิตถึงการกำจัด การเจรจาครั้งนี้จะกำหนดอนาคตของสิ่งแวดล้อมและสุขภาพมนุษย์ทั่วโลก

จากวารสาร The Lancet เตือนว่า โลกกำลังเผชิญ วิกฤตพลาสติก ที่เป็นอันตรายร้ายแรงต่อสุขภาพมนุษย์และสิ่งแวดล้อม โดยถูกละเลยมานาน การผลิตพลาสติกพุ่งสูงกว่า 200 เท่านับตั้งแต่ปี 2493 และคาดว่าจะเพิ่มเกือบ 3 เท่าเป็นกว่า 1 พันล้านตันต่อปี ภายในปี 2603 โดยเฉพาะพลาสติกใช้ครั้งเดียวทิ้ง เช่น ขวดน้ำและภาชนะฟาสต์ฟู้ด ที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้เกิดขยะพลาสติก 8 พันล้านตัน ปนเปื้อนทั่วโลก ตั้งแต่ยอดเขาเอเวอเรสต์ถึงก้นสมุทรลึก รีไซเคิลได้น้อยกว่า 10%

นั่นจึงทำให้ทั่วโลกจับตาการประชุม INC-5.2 (Intergovernmental Negotiating Committee) จัดขึ้นที่ Palais des Nations เมืองเจนีวา ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ระดับภูมิภาค ระหว่างวันที่ 5-14 สิงหาคม 2025 เพราะการประชุมครั้งนี้ จัดขึ้นเพื่อพัฒนาเครื่องมือทางกฎหมาย ที่มีผลผูกพันในระดับสากลเกี่ยวกับมลพิษจากพลาสติก รวมถึงมลพิษในสิ่งแวดล้อมทางทะเล จัดขึ้นภายใต้การนำของโครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ (UNEP) ตามมติของสมัชชาสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ (UNEA) 5/14 ที่มีเป้าหมายเพื่อยุติมลพิษจากพลาสติกด้วยแนวทางที่ครอบคลุมวงจรชีวิตของพลาสติก ตั้งแต่การผลิต การออกแบบ ไปจนถึงการกำจัด

การประชุมครั้งนี้ เป็นการต่อยอดจาก INC-5.1 ซึ่งจัดขึ้นที่เมืองปูซาน เกาหลีใต้ เมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน – 1 ธันวาคม 2024 แต่ยังไม่สามารถสรุปข้อตกลงสุดท้ายได้ INC-5.2 จึงมุ่งเน้นไปที่การร่างและอนุมัติร่างข้อตกลงขั้นสุดท้าย เพื่อส่งต่อไปยังการประชุมทางการทูต (Diplomatic Conference of Plenipotentiaries) เพื่อพิจารณาและรับรองต่อไป

ประเด็นสำคัญ INC-5.2

การจำกัดการผลิตพลาสติก: การหารือเกี่ยวกับการกำหนดเพดานการผลิตพลาสติกเพื่อลดมลพิษจากแหล่งกำเนิด
แนวทางวงจรชีวิตเต็มรูปแบบ: ครอบคลุมการออกแบบผลิตภัณฑ์ ส่วนประกอบทางเคมี และการรีไซเคิล เพื่อจัดการกับมลพิษจากพลาสติกอย่างครบวงจร
การควบคุมสารเคมีอันตราย: การระบุและค่อยๆ เลิกใช้สารเคมีที่เป็นอันตรายในพลาสติก รวมถึงการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัยยิ่งขึ้น
กลไกทางการเงิน: การจัดตั้งกองทุนหรือกลไกทางการเงินเพื่อสนับสนุนการเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม รวมถึงการช่วยเหลือประเทศกำลังพัฒนาและประเทศที่มีเศรษฐกิจอยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่าน
การมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย: การเน้นย้ำถึงความสำคัญของการมีส่วนร่วมจากภาคประชาสังคม ชนพื้นเมือง และชุมชนที่ได้รับผลกระทบ รวมถึงการจัดการกับอิทธิพลของอุตสาหกรรมพลาสติกและเชื้อเพลิงฟอสซิล

แต่ทั้งนี้ การเจรจาเผชิญกับความขัดแย้ง เช่น การยืนกรานของบางประเทศที่ต้องการให้ตัดสินใจโดยฉันทามติเท่านั้น ซึ่งอาจขัดขวางความคืบหน้า และการมีส่วนร่วมของกลุ่มผลประโยชน์จากอุตสาหกรรมที่อาจส่งผลต่อความโปร่งใสและความทะเยอทะยานของสนธิสัญญา

ความสำคัญของ INC-5.2

มลพิษจากพลาสติกเป็นปัญหาสิ่งแวดล้อมระดับโลกที่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม สุขภาพมนุษย์ และเศรษฐกิจ คาดการณ์ว่าภายในปี 2060 ขยะพลาสติกทั่วโลกอาจสูงถึง 1.7 พันล้านตันเมตริก การประชุมนี้จึงเป็นโอกาสสำคัญในการกำหนดกฎเกณฑ์ที่มีผลผูกพันเพื่อจัดการกับวิกฤตนี้ คาดว่าจะมีรัฐมนตรีจากกว่า 70 ประเทศเข้าร่วมในช่วงท้ายของการประชุม (12-14 สิงหาคม 2025) เพื่อผลักดันข้อตกลงทางการเมืองและแก้ไขประเด็นที่ยังค้างคา

ความคืบหน้าจากการประชุมก่อนหน้าการประชุม INC-5.1 ที่ปูซาน แสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นของกว่า 85 ประเทศ ที่สนับสนุนข้อตกลงที่มีผลผูกพันทางกฎหมาย โดยเน้นย้ำถึงเป้าหมายการลดการผลิตพลาสติก การกำจัดสารเคมีอันตราย และการเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม อย่างไรก็ตาม ความขัดแย้งในประเด็นฉันทามติและอิทธิพลของอุตสาหกรรมทำให้การเจรจายังไม่บรรลุผล

ร่างข้อตกลงของประธาน (Chair’s Text) จากวันที่ 1 ธันวาคม 2024 ถูกใช้เป็นจุดเริ่มต้นสำหรับการเจรจาใน INC-5.2 โดยร่างนี้มีทั้งมาตรการที่บังคับและสมัครใจ แต่ยังถูกวิจารณ์ว่า ขาดความเข้มข้นในบางประเด็น เช่น การควบคุมการผลิตพลาสติกต้นน้ำ ความคาดหวังINC-5.2 ถือเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญในการกำหนดอนาคตของการจัดการมลพิษจากพลาสติกทั่วโลก

อ้างอิง:

ประชุม ‘INC-5.2’ โลกจับตา การต่อสู้มลพิษพลาสติก