เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า ผู้ทุ่มเทปกป้องผืนป่าอันเป็นสมบัติของชาติ ด้วยภารกิจสุดท้าทายและความเสียสละ มาดูบทบาทและความสำคัญของวีรบุรุษแห่งป่าไม้ที่ยืนหยัดเพื่อธรรมชาติ
ในยุคที่ปัญหาสิ่งแวดล้อมกำลังรุนแรงขึ้น การอนุรักษ์ป่าไม้กลายเป็นภารกิจสำคัญที่ไม่สามารถขาดบุคลากรผู้ทุ่มเทได้ โดยเฉพาะ “เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า” ซึ่งเป็นกำลังสำคัญในการปกป้องผืนป่าของชาติ ในประเทศไทย เจ้าหน้าที่เหล่านี้สังกัดหลักภายใต้กรมป่าไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช (กรมอุทยานฯ) และกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง พวกเขาคือผู้ที่ยืนหยัดเผชิญหน้ากับภัยคุกคามต่างๆ เพื่อรักษาสมดุลของระบบนิเวศ
บทบาทและหน้าที่ของเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า
เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า หรือที่รู้จักในชื่อ Forest Ranger หรือ Park Ranger ในบริบทสากล คือผู้ที่ได้รับมอบหมายให้ปกป้องและอนุรักษ์พื้นที่ป่าไม้ อุทยานแห่งชาติ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และพื้นที่คุ้มครองอื่นๆ ในประเทศไทย บทบาทหลักของผู้พิทักษ์ป่า คือการบังคับใช้กฎหมายป่าไม้ การจัดการทรัพยากรธรรมชาติ และการมีส่วนร่วมกับชุมชน เพื่อให้ป่าไม้ยังคงเป็นแหล่งต้นน้ำ ลำธาร และความหลากหลายทางชีวภาพที่ยั่งยืน
จากข้อมูลของกรมป่าไม้และกรมอุทยานฯ หน้าที่หลักที่เจ้าหน้าที่ต้องปฏิบัติมีดังนี้
- ลาดตระเวนและป้องกันการบุกรุกป่า: ออกตรวจตราพื้นที่ป่าอย่างสม่ำเสมอ เพื่อป้องกันการตัดไม้ทำลายป่า การบุกรุกที่ดินป่า การลักลอบล่าสัตว์ป่า หรือการเผาป่า ซึ่งมักต้องเดินเท้าเข้าไปในพื้นที่ห่างไกลและเสี่ยงภัย
- บังคับใช้กฎหมายและจับกุมผู้กระทำผิด: ดำเนินการตามพระราชบัญญัติป่าไม้ พ.ศ. 2484 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2562 และกฎหมายอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น การจับกุมผู้ลักลอบตัดไม้หรือค้าสัตว์ป่า ซึ่งบางครั้งต้องเผชิญหน้ากับกลุ่มอาชญากรที่ติดอาวุธ
- จัดการและฟื้นฟูทรัพยากรป่าไม้: ช่วยเหลือในการปลูกป่า ฟื้นฟูพื้นที่ป่าเสื่อมโทรม ส่งเสริมป่าชุมชน และตรวจสอบความหลากหลายทางชีวภาพ รวมถึงการกำจัดสัตว์รุกรานหรือพืชต่างถิ่นที่ทำลายระบบนิเวศ
- ดับเพลิงและจัดการภัยพิบัติ: เข้าร่วมปฏิบัติการดับไฟป่า ซึ่งเป็นปัญหาใหญ่ในฤดูแล้ง และช่วยเหลือในกรณีน้ำท่วมหรือดินถล่มที่เกิดจากป่าเสื่อมโทรม
- การศึกษาและมีส่วนร่วมกับชุมชน: ให้ความรู้แก่ชุมชนรอบป่าเกี่ยวกับการอนุรักษ์ ส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ และสร้างเครือข่ายอาสาสมัครพิทักษ์ป่า เพื่อให้ชาวบ้านมีส่วนร่วมในการดูแลป่า
นอกจากนี้ เจ้าหน้าที่ยังต้องใช้ชีวิตในป่า หรือพื้นที่ห่างไกลเป็นส่วนใหญ่ ต้องมีความรู้ด้านธรรมชาติวิทยา กฎหมาย และทักษะการเอาตัวรอด เช่น การติดตามสัตว์ป่า การใช้เครื่องมือ GPS หรือแม้กระทั่งการพกพาอาวุธป้องกันตัว (ตามกฎหมายที่อนุญาต) หน้าที่เหล่านี้ไม่ใช่แค่งานประจำวัน แต่เป็นภารกิจที่ต้องพร้อมปฏิบัติตลอด 24 ชั่วโมง โดยเฉพาะในช่วงฤดูแล้งหรือฤดูฝน ที่ภัยคุกคามเพิ่มขึ้น
เงินเดือน 10,000 บาท: ตัวเลขจริงและสวัสดิการ
เงินเดือนเริ่มต้นของเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าในกรมป่าไม้ อยู่ที่ประมาณ 10,430 บาท สำหรับตำแหน่งพนักงานราชการทั่วไป (วุฒิ ม.6) ตามประกาศรับสมัครล่าสุดในปี 2567 สำหรับลูกจ้างรายเดือนในกรมอุทยานฯ เงินเดือนปรับขึ้นเป็น 11,000 บาท ทุกอัตรา ตั้งแต่เดือนตุลาคม 2567 โดยแบ่งตามอายุงาน: น้อยกว่า 5 ปี ได้ 9,500 บาท (ก่อนปรับ); 5-15 ปี ได้ 10,000 บาท; และมากกว่า 15 ปี ได้ 11,000 บาท รวมแล้วมีเจ้าหน้าที่กว่า 13,000 อัตรา ได้รับการปรับขึ้นเพื่อสร้างขวัญกำลังใจ
อย่างไรก็ตาม เงินเดือนนี้ถือว่าน้อยเมื่อเทียบกับค่าเฉลี่ยในภาคเอกชน โดยเฉพาะในกรุงเทพฯ ที่ค่าครองชีพสูง แต่สำหรับเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงานในพื้นที่ห่างไกล มีสวัสดิการเพิ่มเติม เช่น
- ค่าเบี้ยเลี้ยง ค่าตอบแทนพิเศษสำหรับพื้นที่ชายแดนใต้หรือพื้นที่เสี่ยง
- เงินช่วยเหลือกรณีบาดเจ็บหรือเสียชีวิตจากการปฏิบัติหน้าที่ ตาม พ.ร.บ.อุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2562 และ พ.ร.บ.สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562 ซึ่งช่วยเหลือไปแล้วหลายราย
- ที่พักในป่า สวัสดิการสุขภาพ และโอกาสเลื่อนตำแหน่งเป็นข้าราชการถาวร
ความเสี่ยงในการปฎิบัติหน้าที่
จากข้อมูลโครงการ “ใครรักป่ายกมือขึ้น” ตั้งแต่ปี 2561 ถึงปัจจุบัน มีเจ้าหน้าที่เสียชีวิตจากการปฏิบัติหน้าที่ 31 ราย บาดเจ็บ 64 ราย และทุพพลภาพ 3 ราย สาเหตุหลักมาจาก:
- การเผชิญหน้ากับมนุษย์: ถูกยิงหรือทำร้ายจากผู้ลักลอบตัดไม้ ล่าสัตว์ หรือกลุ่มมาเฟียป่าไม้ เช่น กรณีเจ้าหน้าที่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาเขียว-เขาชมภู่ จ.ชลบุรี ที่ถูกยิงเสียชีวิตในปี 2566
- ภัยจากสัตว์ป่าและธรรมชาติ: เจอเสือหรือสัตว์ร้าย ไฟป่า หรืออุบัติเหตุในป่าลึก
- สภาพการทำงาน: ต้องอยู่ในป่าที่ขาดแคลนอาหาร สุขภาพ และการสื่อสาร ส่งผลให้เกิดโรคหรือความเครียดสะสม
เมื่อครั้ง พล.ต.อ.พัชรวาท วงษ์สุวรรณ ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เคยแสดงความห่วงใยต่อเจ้าหน้าที่เหล่านี้ เนื่องจากภารกิจลาดตระเวนเป็นงานยากลำบากและเสี่ยงอันตราย นอกจากนี้ อุปกรณ์ป้องกันตัวยังขาดแคลน ทำให้หลายคนรู้สึกว่า “เสี่ยงชีวิตแต่ได้ไม่คุ้ม”
เงินเดือน 10,000 บาทคุ้มค่าหรือไม่?
เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าไม่ใช่แค่ผู้พิทักษ์ป่า แต่เป็นวีรบุรุษที่ช่วยรักษาสมดุลชีวิตของคนไทยทั้งประเทศ ด้วยเงินเดือน 10,000-11,000 บาท อาจดูไม่มากพอสำหรับความเสี่ยง แต่สวัสดิการและความหมายของงาน ทำให้หลายคนยังยึดมั่น เพื่อหวังให้ผืนป่าของไทยยังคงอยู่
