ประเทศไทยค้นพบ การูแดปเทอรัส บุฟโตติ “เทอโรซอร์” หรือ สัตว์เลื้อยคลานบิน ตัวแรก จากแหล่งพระปรง สระแก้ว อายุ 130 ล้านปี เผยความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตยุคครีเทเชียส และยกระดับวงการบรรพชีวินวิทยาไทยสู่เวทีโลก
ประเทศไทยประสบความสำเร็จครั้งสำคัญในวงการบรรพชีวินวิทยาด้วยการค้นพบ “การูแดปเทอรัส บุฟโตติ” (Garudapterus buffetauti) เทอโรซอร์ (Pterosaur) ชนิดใหม่ของโลกและเป็นตัวแรกที่พบในประเทศไทย รวมถึงเป็นการค้นพบครั้งแรกในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ การค้นพบนี้เกิดขึ้นที่แหล่งซากดึกดำบรรพ์อ่างเก็บน้ำพระปรง อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว โดยมีซากฟอสซิลชิ้นสำคัญคือส่วนปลายขากรรไกรบนพร้อมฟัน 5 ซี่ จากชั้นหินหมวดเสาขัว ยุคครีเทเชียสตอนต้น อายุราว 130 ล้านปี ผลงานนี้ตีพิมพ์ในวารสาร Cretaceous Research เมื่อเดือนมีนาคม 2568 นำโดย ดร.ศิตะ มานิตกุล นักวิจัยจากศูนย์วิจัยและการศึกษาบรรพชีวินวิทยา มหาวิทยาลัยมหาสารคาม การค้นพบนี้ไม่เพียงยืนยันความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตในยุคครีเทเชียส แต่ยังขยายขอบเขตความรู้เกี่ยวกับการกระจายทางภูมิศาสตร์ของเทอโรซอร์ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ค้นพบ ‘เทอโรซอร์’ สัตว์เลื้อยคลานบิน ครั้งแรกของไทย
ลักษณะเด่นและความสำคัญของ “การูแดปเทอรัส บุฟโตติ”
เทอโรซอร์ไม่ใช่ไดโนเสาร์ แต่เป็นสัตว์เลื้อยคลานที่วิวัฒนาการจนสามารถบินได้เป็นกลุ่มแรกของโลก มีขนาดตั้งแต่เล็กเท่านกไปจนถึงใหญ่เท่ายีราฟ “การูแดปเทอรัส” จัดอยู่ในกลุ่มเทอโรแดคทิลลอยด์ (Pterodactyloidea) วงศ์นาโธซอรีน (Gnathosaurinae) มีลักษณะเด่นคือปลายปากแผ่กว้างคล้ายนกปากช้อน เบ้าฟันยื่นออก และฟันแหลมเรียว เหมาะสำหรับจับปลาในแหล่งน้ำ ความกว้างของปีกคาดว่าประมาณ 2.5 เมตร ชื่อ “การูแดปเทอรัส” มาจากคำว่า “ปีกครุฑ” สะท้อนถึงความยิ่งใหญ่ของสัตว์บินได้ในตำนาน ส่วน “บุฟโตติ” ตั้งเพื่อเป็นเกียรติแก่ ดร.เอริก บุฟโต นักบรรพชีวินวิทยาชาวฝรั่งเศส ผู้มีบทบาทสำคัญในการศึกษาซากดึกดำบรรพ์สัตว์มีกระดูกสันหลังในประเทศไทยมากว่า 40 ปี การค้นพบนี้ช่วยเติมเต็มความรู้เกี่ยวกับระบบนิเวศยุคครีเทเชียสและยืนยันว่าเทอโรซอร์กลุ่มนาโธซอรีนเคยอาศัยในภูมิภาคนี้
การค้นพบชิ้นส่วนกระโหลก โดยเฉพาะขากรรไกรบน ถือเป็นหลักฐานสำคัญ เนื่องจากส่วนหัวสามารถบ่งชี้ลักษณะเด่นของสัตว์ได้ดีที่สุด ดร.ศิตะ ระบุว่า การค้นพบนี้เป็นครั้งแรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่พบชิ้นส่วนกระโหลกของเทอโรซอร์ ซึ่งช่วยให้เข้าใจวิวัฒนาการและพฤติกรรมของสัตว์เลื้อยคลานบินได้ในยุคดึกดำบรรพ์มากขึ้น เทอโรซอร์มีโครงสร้างกระดูกบางเบา เต็มไปด้วยถุงลมคล้ายนก เพื่อลดน้ำหนักในการบิน พร้อมแผ่นปีกที่ขึงจากนิ้วถึงลำตัวและกล้ามเนื้อแข็งแรงสำหรับกระพือปีก อย่างไรก็ตาม ความเปราะบางของกระดูกทำให้ฟอสซิลเทอโรซอร์พบได้ยากในประเทศไทย โดยก่อนหน้านี้มีเพียงรายงานการพบฟันเดี่ยวและกระดูกรยางค์เพียงไม่กี่ชิ้น การค้นพบขากรรไกรบนที่สมบูรณ์จึงเป็นก้าวสำคัญที่ช่วยเติมเต็มช่องว่างในสายวิวัฒนาการ
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ค้นพบ ‘เทอโรซอร์’ สัตว์เลื้อยคลานบิน ครั้งแรกของไทย
ความร่วมมือวิชาการและบันทึกข้อตกลง
เพื่อส่งเสริมการศึกษาวิจัยและอนุรักษ์ซากดึกดำบรรพ์ นายพิชิต สมบัติมาก อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี และ รองศาสตราจารย์ ดร.ประยุกต์ ศรีวิไล อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาสารคาม ร่วมลงนามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ (MOU) เมื่อวันที่ 18 มิถุนายน 2568 ณ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เพื่อพัฒนางานวิจัยด้านซากดึกดำบรรพ์ ธรณีวิทยา และธรรมชาติวิทยา รวมถึงกิจกรรมสำรวจ ขุดค้น จัดประชาสัมพันธ์ และประชุมวิชาการทั้งในและต่างประเทศ การลงนามมีพยาน ได้แก่ นางสาวอรอุมา สุ่มมาตย์ ผู้อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต รองศาสตราจารย์ ดร.มงคล อุดชาชน ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและการศึกษาบรรพชีวินวิทยา นางสาวพรรณิภา แซ่เทียน ผู้อำนวยการส่วนมาตรฐานและข้อมูลซากดึกดำบรรพ์ และ ศาสตราจารย์ ดร.ไพโรจน์ ประมวล รองอธิการบดีฝ่ายวิจัยและนวัตกรรม การค้นพบนี้ยังเป็นผลจากความร่วมมือระหว่างนักบรรพชีวินวิทยาไทยและต่างชาติ รวมถึงมหาวิทยาลัยเซาเปาโล (บราซิล) และมหาวิทยาลัยฉือเหอจือ (จีน) ซึ่งช่วยยกระดับการวิจัยของไทยสู่ระดับสากล
แหล่งพระปรง: ขุมทรัพย์แห่งบรรพชีวินวิทยา
แหล่งซากดึกดำบรรพ์อ่างเก็บน้ำพระปรงเริ่มมีการค้นพบตั้งแต่ปี 2545 เมื่อเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติปางสีดาพบกระดูกคล้ายไดโนเสาร์บริเวณทางระบายน้ำฉุกเฉินของอ่างเก็บน้ำบ้านระเบาหูกวาง การสำรวจโดยกรมทรัพยากรธรณีพบซากไดโนเสาร์กินพืชกลุ่มซอโรพอด ไดโนเสาร์กินเนื้อ เต่า จระเข้ ปลาน้ำจืด หอยน้ำจืด และล่าสุดคือเทอโรซอร์ “การูแดปเทอรัส บุฟโตติ” แหล่งนี้แสดงให้เห็นถึงความหลากหลายทางชีวภาพในยุคครีเทเชียสตอนต้น โดยเฉพาะในภาคตะวันออกของไทย ซึ่งมีศักยภาพไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่พบไดโนเสาร์ 13 ชนิดใหม่ของโลก นอกจากไดโนเสาร์ ยังพบสัตว์มีกระดูกสันหลังอื่น ๆ เช่น ปลา สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก กิ้งก่า เต่า และจระเข้ อาศัยในระบบนิเวศเดียวกัน สะท้อนถึงความซับซ้อนของสิ่งมีชีวิตในยุคดึกดำบรรพ์
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ค้นพบ ‘เทอโรซอร์’ สัตว์เลื้อยคลานบิน ครั้งแรกของไทย
การอนุรักษ์และการพัฒนา
กรมทรัพยากรธรณีบริหารจัดการแหล่งพระปรงภายใต้ พระราชบัญญัติคุ้มครองซากดึกดำบรรพ์ พ.ศ. 2551 เพื่อปกป้องและอนุรักษ์ซากดึกดำบรรพ์อันเป็นมรดกทางธรรมชาติของชาติ พร้อมพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ของจังหวัดสระแก้ว การค้นพบครั้งนี้ไม่เพียงเติมเต็มความรู้เกี่ยวกับความหลากหลายทางชีวภาพในอดีต แต่ยังยืนยันว่าพื้นที่ภาคตะวันออกมีศักยภาพสูงในการค้นพบซากดึกดำบรรพ์สัตว์มีกระดูกสันหลัง ซึ่งอาจนำไปสู่การค้นพบใหม่ ๆ ในอนาคต
การแถลงข่าวและอนาคตของการวิจัย
การค้นพบ “การูแดปเทอรัส บุฟโตติ” ได้รับการแถลงอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 18 มิถุนายน 2568 ณ ห้องประชุม 1 อาคารบรมราชกุมารี มหาวิทยาลัยมหาสารคาม โดยศูนย์วิจัยและการศึกษาบรรพชีวินวิทยา (PRC MSU) ร่วมกับกรมทรัพยากรธรณี การแถลงข่าวมีผู้บริหารและนักวิชาการเข้าร่วม ได้แก่ นายพิชิต สมบัติมาก รศ.ดร.ประยุกต์ ศรีวิไล รศ.ดร.มงคล อุดชาชน และดร.ศิตะ มานิตกุล การค้นพบนี้ไม่เพียงเป็นความภาคภูมิใจของวงการวิทยาศาสตร์ไทย แต่ยังเป็นจุดเริ่มต้นของการวิจัยใหม่ ๆ ที่จะช่วยต่อเติมภาพวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตในอดีตให้ชัดเจนยิ่งขึ้น โดยเฉพาะการขยายความรู้เกี่ยวกับเทอโรซอร์และระบบนิเวศยุคครีเทเชียสในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
