‘โลกร้อน’ ทำ ยุง ล้นโลก ขยายพันธุ์ไว กัดบ่อย ไข้เลือดออก พุ่ง

by Pom Pom

ผลพวงของภาวะโลกร้อน ไม่เพียงทำให้สภาพอากาศเปลี่ยนไป แต่ยังส่งผลต่อสรรพชีวิตบนโลก โดยเฉพาะ “ยุง” มีงานวิจัยหลายชิ้นบอกตรงกันว่า เมื่อโลกร้อนขึ้น ยุงลายจะเติบโตเร็วขึ้นขยายพันธุ์ไว และกัดบ่อยขึ้น ทำไข้เลือดออกระบาด

ในยุคที่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นประเด็นที่ทั่วโลกให้ความสนใจ “โลกร้อน” อาจดูเหมือนเป็นแค่เรื่องของอุณหภูมิที่สูงขึ้น แต่จริงๆ แล้วมันมีผลกระทบมากมายต่อสิ่งมีชีวิตต่างๆ และหนึ่งในผลกระทบที่อาจไม่คาดคิดคือ การเพิ่มขึ้นของจำนวน “ยุง” ซึ่งถือเป็นปัญหาที่หลายคนอาจมองข้ามไป

การศึกษาวิจัยขององค์การอนามัยโลก (WHO) ชี้ว่า การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ การตัดไม้ทำลายป่า และการขยายตัวของเมือง เป็นหนึ่งในสาเหตุหลักที่ทำให้ประชากรยุงเพิ่มขึ้น เบื้องหลังการระบาดของไวรัส เช่น ไข้เลือดออก เชื้อไวรัสซิกา และโรคชิคุนกุนยา หรือโรคไข้ปวดข้อยุงลาย ที่ระบาดอยู่ทั่วโลก

รวมทั้งงานวิจัยหลายชิ้น บอกตรงกันว่า เมื่อโลกร้อนขึ้น ยุงลายจะเติบโตเร็วขึ้น ขยายพันธุ์ไว และกัดบ่อยขึ้น งานวิจัยจาก Univercity of Bath มหาวิทยาลัยนิวยอร์กและมหาวิทยาลัยเกษตรจีน ระบุว่า การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ สามารถนำโรคที่มียุงเป็นพาหะ ไปยังพื้นที่ที่เคยคาดการณ์ว่า โรคเหล่านี้เคยถูกกำจัดให้หมดแล้ว และยังรวมถึงพื้นที่ใหม่ๆ ด้วย ซึ่งสอดรับกับจำนวนผู้ป่วยไข้เลือดออกทั่วโลก ที่เพิ่มขึ้นจากราว 500,000 ราย ในช่วงปี 2000 เป็น 5,200,000 ล้านราย ในปี 2019 และในความเป็นจริงแนวโน้มดังกล่าวยังคงดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง

ทำไมยุงถึงเพิ่มขึ้นเมื่อโลกร้อน?

อุณหภูมิที่สูงขึ้น ทำให้พื้นที่ที่ยุงสามารถอาศัยและขยายพันธุ์ได้เพิ่มขึ้น ยุงมักจะชอบอากาศอบอุ่นและชื้น และเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น พวกมันสามารถขยายพันธุ์ได้ในพื้นที่ที่เคยไม่เหมาะสมมาก่อน

การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ ทำให้ปริมาณน้ำฝน อุณหภูมิ และและความชื้นเพิ่มสูงขึ้น ซึ่งเป็นสภาพแวดล้อมที่ทำให้ยุงเจริญเติบโตและขยายพันธุ์ ขณะที่มีการวิจัยใหม่ที่แสดงให้เห็นว่า แม้ในสภาพอากาศที่แห้ง ยุงก็ยังสามารถผสมพันธุ์ได้ โดยนักวิทยาศาสตร์กล่าวว่า สภาพอากาศที่แห้งจะส่งผลให้ยุงกระหายน้ำ และเมื่อพวกมันขาดน้ำ ยุงต้องการที่จะดูดเลือดบ่อยขึ้น

ยิ่งไปกว่านั้น การที่ฤดูกาลฝนตกมากขึ้นในบางพื้นที่ ยังทำให้แหล่งน้ำขังเพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นแหล่งที่ยุงจะไปวางไข่และเจริญเติบโต ทำให้จำนวนยุงมีโอกาสเพิ่มขึ้นตามไปด้วย

วงจรชีวิตของยุง

โดยปกติแล้ว วงจรชีวิตของยุ งประกอบด้วย 4 ระยะหลัก ได้แก่

  • ระยะไข่ (Egg):

ระยะเวลาการฟักตัวของไข่ขึ้นอยู่กับอุณหภูมิและสภาพแวดล้อม โดยทั่วไปใช้เวลาประมาณ 2-3 วัน

  • ระยะลูกน้ำ (Larva):

ลูกน้ำจะลอกคราบหลายครั้งเพื่อเจริญเติบโต โดยทั่วไปจะลอกคราบ 4 ครั้ง ใช้เวลาประมาณ 5-14 วันตามสภาพแวดล้อม

  • ระยะตัวอ่อน (Pupa):

หลังจากลอกคราบครั้งสุดท้าย ลูกน้ำจะกลายเป็นตัวอ่อน หรือดักแด้ ตัวอ่อนยุงจะไม่กินอาหาร แต่ใช้พลังงานที่สะสมไว้จากระยะลูกน้ำ ร่างกายของตัวอ่อนจะเปลี่ยนแปลงภายในเพื่อพัฒนาเป็นยุงตัวเต็มวัย ใช้เวลาประมาณ 2-4 วัน

  • ระยะยุงตัวเต็มวัย (Adult):

เมื่อตัวอ่อนแตกออก ยุงตัวเต็มวัยจะบินขึ้นจากผิวน้ำ ยุงตัวผู้จะมีขนาดเล็กกว่าและมีช่วงชีวิตสั้นกว่ายุงตัวเมีย ยุงตัวเมียจะต้องการเลือดเพื่อการสืบพันธุ์ ในขณะที่ยุงตัวผู้และตัวเมียกินน้ำหวานจากดอกไม้ หรือน้ำผลไม้เป็นอาหาร ยุงตัวเต็มวัยจะมีอายุขัยต่างกันตามสายพันธุ์ โดยทั่วไปอยู่ที่ประมาณ 2-4 สัปดาห์

ระยะเวลาที่ใช้ในการพัฒนาจากไข่จนถึงยุงตัวเต็มวัย (Adult) ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย ได้แก่ ชนิดของยุง, อุณหภูมิ, ความชื้น, และสภาพแวดล้อมอื่นๆ แต่โดยทั่วไป จากไข่จนถึงยุงตัวเต็มวัย โดยเฉลี่ยจะใช้เวลาประมาณ 7-21 วัน แต่ส่วนใหญ่จะใช้เวลาประมาณ 10-14 วัน ในสภาพอากาศที่เหมาะสม แต่ในสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิสูงหรือต่ำมาก ระยะเวลาอาจแตกต่างไปจากนี้ได้

โลกร้อน ส่งผลต่อวงจรชีวิตยุง

ผศ. ธนวัฒน์ ชัยพงศ์พัทรา หัวหน้าโครงการวิจัยฯ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา ให้ข้อมูลว่า ในอดีต ในช่วงที่อุณหภูมิโลกไม่สูง ยุงพัฒนาค่อนข้างช้า จากระยะไข่ไปถึงตัวโตเต็มวัย ใช้เวลาประมาณ 2 สัปดาห์ แต่เมื่ออยู่ในอุณหภูมิที่สูงขึ้น การพัฒนาและเติบโตจะไวขึ้น จากไข่ไปถึงตัวโตเต็มวัย จะลดเหลือ 1 สัปดาห์

ดร.ปิติ มงคลางกูร นักกีฏวิทยา กองโรคติดต่อนำโดยแมลง กรมควบคุมโรค อธิบายว่า ภาวะโลกร้อน ทำให้น้ำที่เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ยุงอุ่นขึ้น เพียงไม่ถึง 1 องศาเซลเซียส ก็ส่งผลให้ระบบเผาผลาญของลูกน้ำเร็วขึ้น ทำให้ลูกน้ำเปลี่ยนระยะเร็วมาก โดยยุงมี 4 ระยะการเปลี่ยนแปลงรูปร่างคือ ไข่, ลูกน้ำ, ตัวโม่ง, และตัวเต็มวัย ยุงตัวเต็มวัยเพศเมียต้องการเลือดเพื่อพัฒนาไข่ ส่งผลให้มีการแพร่โรคติดต่อนำโดยยุงมากขึ้น ยุงที่เกิดจากลูกน้ำตัวเล็กจะมีขนาดเล็กกว่าปกติ แต่จะมีการผสมพันธุ์และสะสมในธรรมชาติมากขึ้น เนื่องจากวงจรชีวิตที่เร็วขึ้น

“แต่ยุงที่เกิดขึ้นจะตัวเล็กกว่าปกติ เพราะเกิดจากลูกน้ำที่ตัวเล็ก พอเกิดเป็นยุงก็เป็นยุงที่ตัวเล็ก เมื่อระยะต่างๆ สั้นลง ยุงจะเกิดเร็ว ทำให้มีการผสมพันธุ์เร็วตามไปด้วย และทำให้มียุงสะสมในธรรมชาติมากขึ้นตามไปด้วยเช่นกัน”

โลกร้อน ทำยุงล้นโลก ไข้เลือดออกพุ่ง

สอดรับกับจำนวนผู้ป่วยไข้เลือดออกทั่วโลก ที่เพิ่มขึ้นจากราว 500,000 ราย ในช่วงปี 2000 เป็น 5,200,000 ล้านราย ในปี 2019 และในความเป็นจริงแนวโน้มดังกล่าวยังคงดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง

ส่วนสถานการณ์โรคไข้เลือดออกในประเทศไทย จากข้อมูลย้อนหลัง 6 ปี (2561-2566) พบว่า ในปี 2566 ไข้เลือดออกระบาดรุนแรงกว่าทุกปี ทั่วไทยมีผู้ป่วยรวมกว่า 160,000 คน เสียชีวิต 180 คน เมื่อดูยอดผู้เป็นโรคไข้เลือดออกในแต่ละเดือนพบว่าเดือน ก.ค.-ส.ค. เป็นช่วงที่ไข้เลือดออกระบาดสูงสุดของปี แต่ใน 3 เดือนแรกของปี 2567 พบผู้ติดเชื้อแล้ว 23,000 คน มากกว่า 2 เท่า เทียบช่วงเวลาเดียวกันกับปี 2566 บ่งชี้ว่า การติดเชื้ออาจสูงขึ้น โดยมีสภาพอากาศร้อนชื้น เป็นปัจจัยเร่งให้มียุงลายล้นเมือง

วิธีกำจัดยุงลาย

ควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์ยุง

  • กำจัดแหล่งน้ำขัง: ตรวจสอบและกำจัดแหล่งน้ำที่ไม่ไหล เช่น กระถางต้นไม้, ยางรถยนต์เก่า, หรือภาชนะใส่น้ำที่ไม่ใช้แล้ว
  • เปลี่ยนน้ำในภาชนะ: เปลี่ยนน้ำในแจกันดอกไม้, อ่างน้ำสัตว์เลี้ยง, หรือจานรองกระถางทุกๆ 3-4 วัน
  • ใช้สารเคมี: ใช้น้ำมันกันยุงหรือสารเคมีอื่นๆ ที่ใส่ลงในน้ำเพื่อป้องกันไม่ให้ยุงวางไข่หรือทำให้ลูกน้ำตาย

การป้องกันและกำจัดยุงโดยตรง

  • ใช้มุ้งหรือมุ้งลวด: ปิดหน้าต่างและประตูด้วยมุ้งลวดเพื่อป้องกันยุงเข้าบ้าน
  • ใช้ยากันยุง: ใช้สเปรย์กันยุง, ครีม, หรือเครื่องดักยุงที่มีสารไล่ยุง (DEET, Picaridin เป็นต้น)
  • เครื่องดักยุง: ใช้เครื่องดักยุงที่ใช้แสง UV หรือการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เพื่อล่อยุงเข้ามาและทำลายมัน

การควบคุมชุมชน

  • การฉีดพ่นยาฆ่ายุง: การฉีดพ่นยาฆ่ายุงโดยหน่วยงานสาธารณสุขในพื้นที่ที่มีการระบาดของยุง
  • ปล่อยยุงที่ไม่สามารถผสมพันธุ์ได้: มีโครงการที่ปล่อยยุงตัวผู้ที่ถูกดัดแปลงพันธุกรรมให้ไม่สามารถผสมพันธุ์ได้เพื่อลดประชากรยุง

วิธีธรรมชาติ

  • ใช้พืชไล่ยุง: ปลูกพืชที่ยุงไม่ชอบ เช่น สะระแหน่, ตะไคร้หอม, หรือมะกรูด
  • น้ำมันหอมระเหย: ใช้น้ำมันหอมระเหยจากพืชไล่ยุง เช่น น้ำมันสะระแหน่, น้ำมันอียูคาลิปตัส

ทั้งนี้ การกำจัดยุงได้ผลดี ขึ้นอยู่กับการรวมหลายวิธีเข้าด้วยกัน และความต่อเนื่องในการดำเนินการ เพราะยุงสามารถปรับตัวและขยายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็ว

อ้างอิง :

Copyright @2021 – All Right Reserved.