‘แคคตัส’ เสี่ยงสูญพันธุ์
ทั้งที่เป็นพืชทนแบบสุดๆ
แต่ต้านอากาศแปรปรวนไม่อยู่

อาจกล่าวได้ว่า “ภาวะโลกร้อน” ส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตทุกสิ่งบนโลกนี้ แม้กระทั่งกระบองเพชรหรือ แคคตัส ที่ทนต่อทุกสภาพอากาศแบบสุด ๆ แล้ว ยังไม่เว้นตกเป็นพืชเสี่ยงใกล้สูญพันธุ์มากที่สุดในโลก

เมื่อนึกถึง “แคคตัส” หรือกระบองเพชร เรามักจะนึกถึงพืชที่ยืนทนทางกลางสภาพอากาศที่ร้อนจัดในทะเลทราย ซึ่งมันทนแบบนั้นจริง ๆ แม้อยู่ในทะเลทรายที่แห้งแล้งกันดาร ถึงนาน ๆ ครั้งจะมีฝนตกลงมามันก็จะไม่ตาย เพราะต้นกระบองเพชรจะเก็บน้ำไว้ในลำต้นเป็นจำนวนมาก ทำให้พวกมันยืนต้นอยู่ได้ แม้สิ่งมีชีวิตรอบ ๆ จะรอดได้ยาก

แต่ตอนนี้มันไม่เหมือนเดิมอีกต่อไปแล้ว จากการศึกษาที่เผยแพร่ในวารสาร Nature Plants ระบุว่า พืชในวงศ์ Cactaceae คือพวกแคคตัส/กระบองเพชรทั้งหลายกำลังเป็นหนึ่งในกลุ่มสิ่งมีชีวิตที่ใกล้สูญพันธุ์มากที่สุดในโลก เพราะความไม่แน่นอนของสภาพภูมิอากาศโลก

นักวิทยาศาสตร์ที่ทำการวิจัยชี้ว่า จากการรับรู้ของคนทั่วไปคือสภาพอากาศในอนาคตน่าจะเอื้ออำนวยต่อกระบองเพชร เนื่องจากพืชในวงนี้มีการปรับตัวหลายอย่าง รวมถึงสรีรวิทยาและสัณฐานวิทยาเฉพาะทางสำหรับตอบรับความร้อนและความแห้งแล้งที่เพิ่มขึ้น

แต่เอาเข้าจริง ตามรายงานของ Global Cactus Assessment (โครงการประเมินแคคตัสทั่วโลก) ซึ่งเป็นโครงการของ International Union for Conservation of Nature พบว่ากว่า 31% ของสายพันธุ์ต่าง ๆ เกือบสูญพันธุ์ ยิ่งไปกว่านั้นนักวิทยาศาสตร์ไม่ทราบว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะดีต่อมันหรือทำให้พวกมันแย่ลงในอนาคตด้วย

นั่นหมายความว่าแคคตัส/กระบองเพชรที่ว่าทน ๆ หรือคิดกันว่าน่าจะเอาอยู่กับโลกที่ร้อนจัดก็น่าจะเอาตัวไม่รอดถึงขนาดเสี่ยงสูญพันธุ์ ทำไม? นั่นเพราะเราเข้าใจผิดเรื่องกระบองเพชรมานาน ในบรรดากระบองเพชรมากกว่า 1,500 สายพันธุ์ มีหลายชนิดเกิดขึ้นในระบบนิเวศที่นิ่งและเย็นกว่าพวกที่ชอบอากาศร้อน

ดังนั้น ทำให้เกิดคำถามว่า กระบองเพชรส่วนใหญ่จะสามารถทนต่อสภาพอากาศที่ร้อนและแห้งแล้งมากขึ้นได้ไหม นักวิจัยพบว่าอาจจะไม่ไหว เมื่อพวกเขานำแคคตัสมากกว่า 400 สายพันธุ์ผ่านการจำลองผลกระทบจากสถานการณ์การปล่อยคาร์บอนทั่วไปสามสถานการณ์

พวกเขาพบว่า 60-90% ของสายพันธุ์จะได้รับอันตรายจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและ/หรือกิจกรรมของมนุษย์ในช่วงกลางถึงปลายศตวรรษ และยังพบว่า 1 ใน 4 ของสายพันธุ์แคคตัสจะเผชิญกับสภาพแวดล้อมที่เกินกว่าปกติเทียบกับสถานการณ์ปัจุบัน

“แนวคิดทั่วไปเกี่ยวกับกระบองเพชรก็คือพวกมันเป็นพืชในทะเลทรายล้วน ๆ ดังนั้น บางคนอาจคิดว่าพวกมันจะเติบโตได้ดีภายใต้สภาวะที่ร้อนและแห้งกว่า แต่ในการวิจัยที่เราได้ดำเนินการในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาพบว่า ไม่ใช่เป็นแบบนั้น” มิชิเอล พิลเลต (Michiel Pillet) ผู้เขียนนำนักศึกษาปริญญาเอกด้านนิเวศวิทยาและชีววิทยาวิวัฒนาการที่มหาวิทยาลัยแอริโซนากล่าวกับ Fronters

โดยรวมแล้ว จำนวนพันธุ์กระบองเพชรที่มีความเสี่ยงจะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในอนาคต โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ของสายพันธุ์ในปัจจุบัน ก่อนหน้านี้การเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินได้รับการระบุว่า เป็นตัวขับเคลื่อนภัยคุกคามที่พบบ่อยเป็นอันดับสองในหมู่กระบองเพชร แต่ตัวการหลักตอนนี้คือการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ

นี่ไม่ใช่เรื่องเล่น ๆ อีกต่อไป เพราะแม้แต่พืชที่เราคิดว่ามันทนสุด ๆ ยังอาจจะสูญพันธุ์ ยังไม่นับเรื่องที่คนรักและคนเลี้ยงแคคตัสอาจจะต้องเตรียมใจกันเสียแต่เนิ่น ๆ หากโลกเรายังไม่แก้วิกฤตสภาพภูมิอากาศโลกกันจริงจัง ๆ

และมันซีเรียสถึงขนาดที่ มิชิเอล พิลเลตบอกว่า การวิจัยของพวกเขาทำแบบเคร่งครัดสุด ๆ แล้ว นั่นคือประเมินความเสี่ยงแบบออมมือให้แล้ว แต่เขาบอกกับ Fronters ว่า “ความจริงมันน่าจะเลวร้ายกว่าที่พวกเราค้นพบมาก”

ข้อมูล
• Nicholas Gerbis. (April 15, 2022). “Study: Climate change will harm most cactus species”. Fronters.
• Pillet, M., Goettsch, B., Merow, C. et al. Elevated extinction risk of cacti under climate change. Nat. Plants (2022). https://doi.org/10.1038/s41477-022-01130-0